7 grudnia 2001
OCHRONA ŚRODOWISKA W UNII EUROPEJSKIEJ
Polityka ekologiczna jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się obszarów
współpracy krajów należących do Unii. Wraz z Traktatem z Maastricht (1991) Wspólnoty
Europejskie włączyły ją do spisu swych stałych zadań i określiły cele w zakresie
ochrony środowiska naturalnego.
- Zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego
- Ochrona zdrowia człowieka
- Rozważne i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych.
W 1993 roku powołano do życia Europejską Agencję ds. Środowiska Naturalnego,
która jest głównym centrum informacji o stanie środowiska naturalnego. Dokumentacja
Agencji jest dostępna dla każdego obywatela Unii Europejskiej.
Przepisy prawne
Prawo Unii regulujące ochronę środowiska liczy około 300 aktów prawnych,
obejmujących dyrektywy, rozporządzenia, decyzje i zalecenia. Przepisy dotyczące ochrony
środowiska służą eliminowaniu barier handlowych, które mogłyby powstać przy braku
jednolitych standardów ekologicznych.
Ochrona słodkich i słonych wód przed zanieczyszczeniami powierzchniowymi i
głębinowymi
Poddano ścisłej regulacji odpływ substancji toksycznych. Ustalono limity dla rtęci,
kadmu, lindanu, DDT, pięciochlorofenolu, czterochlorku węgla. Poddano kontroli i
stopniowej redukcji ścieki zawierające dwutlenek tytanu, wywołujący tzw. czerwony
szlam. Określono też normy jakościowe dla wód w kąpieliskach oraz dla wody pitnej i
wody słodkiej do hodowli ryb i skorupiaków.
Zanieczyszczenie atmosfery
Przyjęto szereg dyrektyw regulujących emisje dwutlenku siarki, używanie
chlorowęglanów w aerozolach i kontrolę zanieczyszczeń wytwarzanych przez zakłady
przemysłowe. Wprowadzono szereg rozporządzeń w sprawie emisji spalin samochodowych.
Komisja Europejska zainicjowała program roboczy, dotyczący analizy efektu cieplarnianego
i sposobów na ograniczenia ogrzewania atmosfery.
Hałas
Dyrektywy określają dopuszczalny hałas dla samochodów osobowych, ciężarowych,
motocykli, ciągników, samolotów ponaddźwiękowych, kosiarek i maszyn budowlanych. Poziom
hałasu musi być określony na opakowaniu sprzętu domowego.
Zagospodarowanie odpadów
Od 1975 roku Wspólnoty regulują sposób gromadzenia, składowania, przerobu i
przetwarzania odpadów. Specjalnymi zasadami objęto odpady produkowane przez przemysł,
wśród niech: tlenek tytanu, zużyty olej i odpady radioaktywne. W UE kładzie się
szczególny nacisk na ponowne wykorzystanie starego papieru, tektury i pojemników po
napojach, a podstawową zasadą jest utylizacja odpadów w miejscu ich powstania.
Produkty chemiczne
W celu zabezpieczenia przed wypadkami i ograniczenia ich skutków dyrektywa z 1982 roku
nakłada na producentów we wszystkich państwach członkowskich obowiązek informowania
władz o szkodliwych substancjach oraz o zakładach i miejscach, w których może dojść
do niebezpiecznego wypadku. Wspólnoty przyjęły także odpowiednie środki mające na
celu redukcję chlorofluorowęglanów, które niszczą warstwę ozonową.
W 1986 roku sporządzono Europejski Wykaz Istniejących Substancji Chemicznych,
podający dane do wiadomości, oceny i kontroli. Powstały dyrektywy zabraniające
używania pewnych substancji w pestycydach, a także nakazujące kontrolę wykorzystania i
produkcji dwu- i trójfenylów polichlorowanych i azbestu.
Kraje UE mają na celu nie tylko niedopuszczenie do zanieczyszczenia przyrody lub
likwidację powstałych szkód, lecz przede wszystkim zachowanie przezorności
ekologicznej. Jest to możliwe dzięki stosowaniu "najlepszej dostępnej
technologii" ( Best Available Technology - BAT), czyli takich metod działania,
takich rozwiązań organizacyjnych, a przede wszystkim takich urządzeń technicznych,
które najlepiej redukują i unieszkodliwiają zanieczyszczenia.
Zasada BAT została przyjęta dyrektywą 96/61 w 1996 r., w nowych zakładach
obowiązuje już od 1999 r., a w zakładach już istniejących zacznie obowiązywać od
roku 2007. Każdy producent stanowiący potencjalne zagrożenie dla środowiska i
zdrowia ludzi musi uzyskać zintegrowane pozwolenie ekologiczne. Określa ono
emisje zanieczyszczenia na poziomie, który będzie bezpieczny dla środowiska naturalnego
jako całości oraz zapobiegnie przemieszczaniu się zanieczyszczeń z jednego elementu
środowiska do następnego.
Zintegrowane zezwolenie jest wydawane przy udziale społeczeństwa, dzięki czemu
społeczności lokalne mają wpływ na dotyczące ich decyzje. Mogą się wypowiedzieć o
tym czy chcą dopuścić określoną produkcję na swój teren.
JEDENAŚCIE EKOLOGICZNYCH ZASADA UNII EUROPEJSKIEJ
- Lepiej zapobiegać niż leczyć.
- Należy uwzględniać skutki oddziaływania na środowisko w możliwie najwcześniejszym
stadium podejmowania decyzji.
- Trzeba unikać eksploatowania przyrody powodującego znaczne naruszenie równowagi
ekologicznej.
- Należy podnosić poziom wiedzy naukowej, by umożliwić podejmowanie właściwych
działań.
- Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić sprawca
zanieczyszczenia.
- Działania w jednym państwie członkowskim nie powinny powodować pogorszenia stanu
środowiska w innym.
- Polityka ekologiczna państw członkowskich w zakresie ochrony środowiska musi
uwzględniać interesy państw rozwijających się.
- Państwa Unii Europejskiej powinny wspierać ochronę środowiska w skali
międzynarodowej i globalnej.
- Ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego, zatem konieczna jest edukacja w tym
zakresie.
- Środki ochrony środowiska powinny być stosowane odpowiednio do rodzaju
zanieczyszczenia, potrzebnego działania oraz obszaru geograficznego, który mają
chronić. Zasada ta znana jest jako zasada subsydiarności.
- Krajowe programy dotyczące środowiska powinny być koordynowane na podstawie
wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka ekologiczna - harmonizowana w
ramach Wspólnot Europejskich.
Proces dostosowania Polski do wymagań UE w obszarze "Środowisko" przebiega
w dwóch etapach. W pierwszym następuj włączenie przepisów Unijnych do prawa
polskiego. Drugi etap- trudniejszy polegać będzie na wdrożeniu zapisanych w prawie
wymagań. Będzie to zarówno czasochłonne jak i bardzo kosztowne. Wynika to przede
wszystkim z konieczności inwestycji dostosowawczych, które pochłoną ok. 30 miliardów
euro rocznie.
Wysokie koszty są wynikiem nie tylko "zaszłości ekologicznych" z lat 1945
- 89, ale także innego podejścia do spraw ochrony środowiska. W Polsce prawo ochrania
przede wszystkim zasoby przyrodnicze, przykładem mogą być Parki Narodowe, Rezerwaty
Przyrody itp. Natomiast prawo unijne skupia się na zobowiązaniu użytkowników
środowiska np. podmiotów gospodarczych do bezwzględnego przestrzegania norm
dotyczących emisji szkodliwych substancji.
Od końca lat 80 - tych można zaobserwować w Polsce znaczny postęp w zakresie
ochrony środowiska. Emisja pyłów zmniejszyła się o 57% , związków siarki o 48%,
związków azotu o 28% i aż o 70% ilość odprowadzanych do wód nie oczyszczonych
ścieków. Zwiększony został obszar objęty ochroną prawną, a także przystąpiono do
wielu międzynarodowych konwencji i umów ekologicznych.
- Konwencja Ramsarska z 2 lutego 1971 r. o obszarach wodno - błotnych mających znaczenie
międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego.
- Konwencja Waszyngtońska z 3 marca 1973 r. (CITES) o międzynarodowym handlu dzikimi
roślinami i zwierzętami gatunków zagrożonych wyginięciem.
- Konwencja Genewska z 13 listopada 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia
powietrza na dalekie odległości.
- Protokół Genewski z 28 września 1984 r. do Konwencji Genewskiej z roku 1979. Dotyczy
on długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia
zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP).
- Konwencja Wiedeńska z 22 marca 1985 r. w sprawie warstwy ozonowej.
- Protokół Montrealski z 16 września 1987 r. w sprawie substancji zubożającej
warstwę ozonową.
- Konwencja Helsińska z 1974 r. o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza
Bałtyckiego.
- Konwencja Bazylejska z 22 marca 1989 roku o kontroli transgranicznego przemieszczenia i
usuwania niebezpiecznych odpadów.
- Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, podpisana w Rio de
Janeiro 5 czerwca 1992 roku.
- Konwencja Berneńska z 19 września 1979 roku o ochronie dzikiej fauny i flory
europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych.
- Konwencja o różnorodności biologicznej, przyjęta w Nairobi 22 maja 1992 roku,
podpisana w Rio de Janeiro 5 czerwca 1992 roku.
- Konwencja Bońska z 23 czerwca 1979 r. o ochronie wędrownych gatunków dzikich
zwierząt.
- Porozumienie z 17 marca 1992 r. o ochronie małych waleni Bałtyku i Morza Północnego
- Porozumienie z 4 grudnia 1991 r. o ochronie nietoperzy w Europie.
- Konwencja z Espoo z 25 lutego 1991 r. o ocenach oddziaływania na środowisko w
kontekście transgranicznym.
Ponadto Polska w zakresie ochrony środowiska współpracuje bezpośrednio z Danią ,
Niemcami, Finlandią, Holandią, Francją, Szwecją. Wprowadzane zmiany w prawie, podjęte
inwestycje i edukacja ekologiczna społeczeństwa nie tylko umożliwi nam przystąpienie
do krajów Unii ale przede wszystkim uzyskiwana jest poprawa stanu polskiego środowiska
naturalnego.
Na podstawie informatorów opracowała: Maryla Burzyńska
|