KAZIMIERZ M. PUDŁO
Pamięć historyczna i kulturowa mieszkańców Dolnośląskiej Ziemi
Obornickiej
Publikowane: Studia Salvatoriana Polonica 3(2009),
s. 231-249
II. Ogólna charakterystyka osób, których wspomnienia złożyły się na
treść obu publikacji
Wywodzą się one z ludności napływowej do Dolnośląskiej Ziemi
Obornickiej, która osiedliła się w niej, z wyjątkiem kilkunastu rodzin,
dopiero po drugiej wojnie światowej. Sam proces zasiedlania tych terenów
ludnością polską rozpoczął się w kwietniu 1945 r. Pierwszymi
mieszkańcami były przeważnie osoby samotne, pochodzące głównie z
Kielecczyzny, które tworzyły w Trzebnicy zręby administracji Dolnego
Śląska . Pod koniec tego roku przybyło więcej rodzin z pobliskiej
Wielkopolski i z dawnych terenów wschodniej Polski . W następnych latach
swój wkład osadniczy poświadczała też ludność pochodząca niemal ze
wszystkich pozostałych województw państwa polskiego w granicach 1939 i
1945 r. Koleje losu doprowadziły również do miasta i gminy Oborniki
Śląskie pojedyncze rodziny reemigrantów z Francji, Niemiec, Jugosławii
(Bośni), a nawet z Mandżurii i jeszcze wówczas japońskiego Sachalinu .
Pomijając ludność niemiecką, która została niemal w całości przesiedlona
w latach 1945–1947 poza graniczną rzekę Odrę , mieszkańcami
Dolnośląskiej Ziemi Obornickiej byli też nieliczni: dawni obywatele
niemieccy, którzy zostali przez władze polskie w 1946 r. pozytywnie
zweryfikowani narodowościowo oraz obywatele polscy pochodzenia
ormiańskiego , łemkowskiego i ukraińskiego .
Udział w współtworzeniu obu zbiorów mieli mieszkańcy wywodzący się
prawie ze wszystkich wyżej wymienionych grup osiedleńczych, ale w
reprezentacji zróżnicowanej liczebnie. Spośród 70. relacji
biograficznych 40 pochodzi od osób wywodzących się rodzinnie z tak
zwanej centralnej Polski w granicach 1939 r., najwięcej z województw:
kieleckiego, poznańskiego, lubelskiego i krakowskiego. Dalsze 22
wspomnienia – od osób, których siedliska rodzinne pozostawały do drugiej
wojny światowej w 7. województwach wschodniej Polski, najwięcej z
tarnopolskiego i w równych liczbach z województwa: lwowskiego,
stanisławowskiego, nowogródzkiego i wołyńskiego. Pozostałych kilka
wspomnień pozyskano od osób, które przed 1945 r. mieszkały na Śląsku
Dolnym, Górnym, a nawet w Japonii i Mandżurii.
W gromadzeniu natomiast 188. tekstów pieśni oraz 50. nagrań melodii na
płytach kompaktowych służyły swoją pamięcią i muzykalnością 43 osoby.
Znacząca część zbioru pochodzi od informatorów – potocznie zwanych „wschodniakami”
bądź „kresowiakami” – wywodzących się rodzinnie z województwa
tarnopolskiego, jak też – lwowskiego i wołyńskiego . Swój udział w tej
dokumentacji miały też osoby pochodzące z Podlasia, Lubelszczyzny,
Górnego Śląska, Wielkopolski i Mazowsza. W zbiorze są też pieśni:
łemkowskie, ormiańskie i ukraińskie, w dwujęzycznym zapisie tekstów.
Większość osób, których relacje złożyły się na treść obu książek,
wywodziło się z rodzin zamieszkałych przed 1945 r. w środowisku wiejskim
bądź małomiasteczkowym, utrzymujących się przede wszystkim z rolnictwa,
hodowli, rzemiosła i handlu. Dla części rodzin źródłem utrzymania była
też praca w instytucjach sektora państwowego, spółdzielczego i
prywatnego. W badanej zbiorowości przeważały osoby starszego i średniego
pokolenia, o wykształceniu podstawowym i średnim. Autorzy wspomnień
rodzinnych – ich dzieci lub wnuki – miały już przeważnie wykształcenie
akademickie[19]
--------------------------------------------------------------
[12] S. Piaskowski,
15 miesięcy pracy na Dolnym Śląsku,
Wrocław 1946; tenże, Początki władzy ludowej na Dolnym Śląsku, „Z
Pola Walki”, 1964, nr 2.
[13] Z województw:
wileńskiego, nowogródzkiego, poleskiego, wołyńskiego, lwowskiego,
stanisławowskiego i tarnopolskiego.
Polska polityczna, w:
My, oborniczanie, wklejka mapy
na wewnętrznej okładce przedniej.
[14] S. Bronsztej,
Zasiedlanie Dolnego Śląska
(1945–1955), „Wrocławski Rocznik Ekonomiczny”, t. II, 1967, s. 17;
K. Pudło, Refleksje nad procesem
zasiedlania Dolnego Śląska, „Brzask”, 1987, z. III i IV, s. 27-32;
K. M. Pudło, Z historyczno-socjologicznego oglądu, w: B.
Muszkalska, Głosy z przeszłości,
s. 24-25.
[15] B. Pasierb,
Migracja ludności niemieckiej z
Dolnego Śląska w latach 1944–1947, Wrocław 1969, passim.
[16] K. Mojzesowicz,
Mój Pap Miko, w:
Liturgia polskich Ormian, opr.
S. Śmiełowski, Oborniki Śląskie 2007, s. 45-47.
[17] K. Pudło,
Łemkowie. Proces wrastania w
środowisko Dolnego Śląska 1947–1985, Wrocław 1987, s. 36, tab.1; J.
Żurko, Rozmieszczenie ludności w
ramach akcji „Wisła” w dawnym województwie wrocławskim. Opracowanie
materiałów źródłowych, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2000, No
2226, s. 114-120.
[18] Patrz,
Informacje o respondentach, w:
Głosy z przeszłości, Aneks 2,
s. 403-404.
[19] W niektórych
rodzinach powojennych osadników wyższe wykształcenie dzieci lub wnuków
wpisało się po raz pierwszy w dzieje ich pokoleń.
